Գուստավ Յանոուխ «Զրույցներ Կաֆկայի հետ»

Չեխ գրականագետ և երաժիշտ Գուստավ Յանոուխը (1903-1968) Ֆրանց Կաֆկայի հետ ծանոթանում է ապահովագրական ընկերությունում, որտեղ գրողի հետ աշխատում էր նրա հայրը։ Նկատելով պատանու հետաքրքրությունները գրականության և արվեստի հանդեպ, մանավանդ տեղեկանալով, որ նա բանաստեղծություններ է գրում, Կաֆկան պատանուն արտոնում է հանդիպել իր հետ։ Այս գիրքը Կաֆկայի հետ Յանոուխի հանդիպումների պատմությունն է։

► Յուրաքանչյուր մարդ ապրում է վանդակի մեջ, որը նա կրում է իր ներսում։ Այդ պատճառով է, որ հիմա շատ են գրում կենդանիների մասին։ Դա ազատ, բնական կյանքի երազանքի արտահայտությունն է։ Սակայն մարդկանց համար բնական կյանքը մարդկային կյանքն է։ Բայց դա չի երևում։ Չես ուզում տեսնել։ Մարդկային կեցությունը շատ ծանր է, ուստի նա ցանկանում է այն գոնե երևակայության մեջ թեթևացնել։

► Ի՞նչ է հարստությունը։ Ոմանց համար հին վերնաշապիկն արդեն հարստություն է։ Մեկ ուրիշը, տասը միլիոն ունենալով, աղքատ է։ Հարստությունը լիովին հարաբերական է ու չբավարարող։ Հիմնականում այն առանձնահատուկ իրադրություն է նշանակում։ Այն նշանակում է կախվածություն առարկաներից, որոնք քո իշխանության տակ են, և դու պարտավոր ես նոր ունեցվածքի և նոր կապվածությունների միջոցով պաշտպանել դրանք անհետացումից։ Դա սոսկ նյութականացված անապահովություն է։

► Երիտասարդությունը երջանիկ է, քանի որ տիրապետում է գեղեցկությունը տեսնելու ընդունակությանը։ Երբ այդ ընդունակությունն անհետանում է, սկսվում են անհույս ծերությունը, անկումը, դժբախտությունը։ Ով պահպանում է գեղեցկությունը տեսնելու ունակությունը, նա չի ծերանում։

► Կեղծ, միայն արտաքին ձեռնարկներին միտված, թվացյալ ազատությունը մոլորություն է, խառնաշփոթ, անապատ, որտեղ վախի և կասկածի դառը խոտաբույսերից բացի ոչինչ չի կարող աճել։ Դա բնական է, քանի որ այն, ինչ իրական, կայուն արժեք ունի, մշտապես ընծայվում է ներսից։ Մարդը չի հասունանում ներքևից վերև, այլ ներսից դեպի դուրս։ Դա կենսական բոլոր ազատությունների հիմնական պայմանն է։

► Դուք չգիտեք, թե լռության մեջ որքան ուժ կա թաքնված։ Ագրեսիան սոսկ տեսողական պատրանք է, շեղող հնարք, որով սովորաբար միայն ցանկանում ես աշխարհից թաքցնել սեփական թուլությունդ․․․Իսկական հաստատուն ուժը հանդուրժելու մեջ է։ Միայն թուլակամն է անհամբեր և կոպիտ։ Դրանով նա իր ողջ մարդկային արժեքը կորցնում է։

► Չարը մշտապես իր ելման կետին է վերադառնում։

► Մարդը կարող է դեն նետել միայն այն, ինչ ունի։ Այդ պատճառով ինքնասպանությունը կարելի է դիտարկել իբրև անհեթեթության հասցված եսասիրություն։ Իբրև եսասիրություն, որը հավակնում է աստվածային ուժին, ընդ որում, խոսք լինել չի կարող առհասարակ իրական ուժի մասին, քանզի այստեղ ուժն ընտ էության բացակայում է։ Ինքնասպանն իրեն սպանում է միայն անզորությունից։ Նա դրանից բացի ուրիշ ոչինչ չի կարող անել։ Դրանով նա կորցնում է ամեն ինչ։ Դարնով նա վերցնում է այն վերջինը, ինչ դեռ ունի։ Դրա համար պետք չէ ուժ ունենալ, բավակաան է նաև հուսահատությունը, որևէ հույսի վախճանը։ Դա խիզախություն չէ։ Խիզախությունը մշտականությունն է, նվիրվածությունը կյանքին, թվացյալ անհոգությամբ օրեցօր առաջ սահելը։

► Արվեստը մշտապես անհատականության խնդիր է, դրա համար էլ այն իր հիմքում ողբերգական է։

► Յուրաքանչյուր հանցագործություն սկսվում է հոգևոր ինքնախեղմամբ։

► Գրականությունը ջանում է իրերը ներկայացանել հաճելի, դրական լույսի մեջ։ Բայց բանաստեղծը պարտադրված է իրերը բարձրացնել դեպի ճշմարտություն, մաքրություն և տևականություն։ Գրականությունը փնտրում է հարմարավետություն։ Բանաստեղծը, սակայն, երջանկության որոնողն է, և դա ամեն ինչ է, բայց ոչ հարմարավետություն։

► Ամենայն ինչ պայքար է, կռիվ։ Միայն նա է արժանի կյանքի և սիրո, ով ամեն օր պայքարում է դրանց համար։

► Ամբողջ կյանքը ճանապարհ է առ մահ։

► Կյանքը ազատություն է։ Ազատությունը մշտապես մահացու է։ Բայց մահը նույնքան իրական է, որքան կյանքը։ Իսկ դժվարությունը հենց այն է, որ մենք դատապարտված ենք երկուսին էլ՝ և՛ ապրելու, և՛ մահվան։

► Առողջությունը բոլորովին էլ անձնական սեփականություն չէ, որը կարելի է տնօրինել կամայականորեն։ Այն փոխ տրված բարիք է, շնորհ։ Մարդկանց մեծ մասը դա չգիտի։ Այդ պատճառով էլ առողջությունը չեն խնայում։

► Աստված ընկալելի է միմիայն անձնապես։ Յուրաքանչյուր մարդ ունի իր կյանքը և իր Աստվածը, իր պաշտպանն ու իր դատավորը։ Քահանաներն ու ծիսակարգերը հոգու թուլացող ապրումի անթացուպերն են։

► Ճշմարտությունն այն է, ինչի անհրաժեշտություն ունի կյանքում ամեն մարդ, ինչը նա չի կարող ձեռք բերել կամ ստանալ որևէ մեկից։ Ամեն մեկն այն պետք է ծնի ինքն իրենից, այլապես կմեռնի։ Կյանքն առանց ճշմարտության անհնար է։

► Սերը այն ամենն է, ինչը ուժեղացնում, ընդարձակում, հարստացնում է մեր կյանքը։ Դեպի ամենայն բարձրը և խորը։ Սերը զերծ է խնդիրներից այնպես, ինչպես փոխադրամիջոցը․ խնդրահարույց են սոսկ վարողները, ուղևորները և փողոցները։

► Շատ բաների կարելի է հասնել հակառակ ուղղությամբ վճռական ցատկ կատարելով։ Պետք է օտարության գնալ՝ գտնելու համար հայրենիքը, որը լքել ես։ Հանդիպեցինք բանվորների մեծ խմբի, որ դրոշներով և պաստառներով գնում էր ժողովի։ Կաֆկան նկատեց.

- Այս մարդիկ այնպես ինքնավստահ են, վճռական և լավ տրամադրված։ Նրանք տիրում են փողոցին և մտածում այն մասին, որ տիրում են աշխարհին։ Բայց նրանք սխալվում են։ Նրանց հետևում արդեն կանգնած են քարտուղարներ, պաշտոնյաներ, քաղաքագետներ՝ ժամանակակից բոլոր սուլթանները, որոնց իշխանության գալու համար նրանք ճանապարհ են հարթում։

- Դուք չեք հավատում զանգվածների ուժի՞ն։

- Ես տեսնում եմ այդ անձև, թվում է՝ անզսպելի զանգվածների ուժը, որը կամենում է, որ իրեն սանձեն և ձև տան։ Ամեն տեսակի հեղափոխական գործողություններից հետո երևան է գալիս որևէ Նապոլեոն Բոնապարտ։

- Դուք չեք հավատում ռուսական հեղափոխության հետագա ծավալմա՞նը։

- Որքան շատ է ծավալվում մակընթացությունը, ջուրն այնքան պղտորվում է։ Հեղափոխությունը ցնդում է, և մնում է միայն նոր բյուրոկրատիայի տիղմը։ Տառապյալ մարդկության կապանքները պատրաստված են գրասենյակային թղթից։

Հ.Գ. Եթե դուք ունեք մեջբերումներ՝ դուրս բերված այս գրքից, ապա կարող եք ուղարկել մեզ հետադարձ կապով: