Վարդգես Պետրոսյան «Հավասարում բազմաթիվ անհայտներով»

Հրապարակախոսություն

► Սիրած մարդուց բաճանվելիս մարդիկ ոչ միայն լաց են լինում, այլև երբեմն անհնար են համարում ապրելը:

► Սիրո բանաձևը ջրի բանաձև չէ, որ 14 տարեկանից հետո բոլորը գիտեն:

► Եթե չկա սեր, ուրեմն կեցցե պատահական հրապուրանքը, կեցցե այն ընկերությունը, որ կորցնելը ցավ չի տալիս, կեցցե հավատարմության զգցումը, եթե դա մի քանի օրով է կամ շաբաթով:

► Չկա այնպիսի մի տղա, որ թե արտաքինով լինի գեղեցիկ ու գրավիչ, թե ներքին բնավորությամբ:

► Հասունության սահմանագիծը հասունության ատեստատով է սկսվում: Հասունության սահմանների վրա անվտանգ երթևեկության նշաններ չեն դրված և սահմանապահներ չեն հսկում:

► Շատերն են ինձ ասում. «Մի հավատա ընկերությանը, հիմա իսկական ընկորուհի չկա»: Ճիշտ են ասում, չգիտեմ: Փորձով տեսնում եմ, որ ճիշտ է, իսկ մտքով չեմ ցանկանում հաշտվել:

► Մեռնում է նաև մարդը: Ինչու չի կարող սերը մեռնել: Եվ միթե սիրո մահը նույնքան բնական չէ, որքան մարդու մահը, որքան սիրո ծնունդը:

► Աշխարհում ոչինչ չկա իրական. Ոչ սեր, ոչ ողբերգություն, ոչ հավատարմություն, ամեն բան պատրանք է, մեր երևակայության ծնունդը, ամեն բան և եղել է, և չի եղել, ու դժվար է ասել` որն է ավելի իրական` եղածը, թե չեղածը:

► Ուսանողները չեն ուզում սովորել, քննություների ժամանակ չեն պարապում և եթե հուզվում են գնահատականի համար, պարզապես կեղծում են, ձևանում. դա սովորական երևույթ է:

► Ես ձեզ չեմ ասում` վերադարձեք, ով գնացել է, չեմ ասում նաև` մի գնացեք, ով դիմել է, ես ասում եմ ` մտածեք ձեր զավակների մասին, որոնք օտարության մեջ, մի օր ձեր երեսին կշպրտեն միամիտ ու ողբերգական մի հարց. -Որտե՞ղ է մեր տունը:

Ուղեգրություն

► Օտարության մեջ ապրող մարդու համար հայրենիքի սերը թաքնված հիվանդության է նման: Նա նման է գուցե հոդացավի, որ արևոտ օրերին իրեն զգացնել չի տալիս, բայց բավական է անձրևի` կնվա: Օտարության մեջ ապրողի համար հայրենքի սերը գուցե նման է մարդու կտրած ձեռքին, որի կտրած մատերը շարունակում են «ապրել» մինչև վերջ: Մարդուն անընդհատ թվում է, թե մատները շարժվում են, կծկվում, բացվում: Հայրենիքը ցավող ատամ չէ, որ հանես կամ փոխարինես ոսկե ատամով: Եթե մարդը գոնե իր ներսում շարունակում է մարդ մնալ, հայրենքիը շարունակում է ապրել նրա մեջ` իբրև սրտի մի անկյունում քաշված սրբություն, իբրև գաղտնի տենդ, որ մի օր իրեն նորից զգացնել կտա...

► Տպավորությունը հենց նրանով է տպավորություն, որ չի ընդգրկում ամբողջը, որ վերարտադրում է նույնիսկ ոչ այն, ինչ մնացել է ծոցատետրի էջերում, այլ այն, միայն այն, ինչ հիշում են մարդու սիրտն ու աչքերը…

► Ծիծաղել կարողանում են միայն առողջ մարդիկ, որ դեռ երկար պիտի ապրեն:

► Մարդուն ապրելու համար տուն է հարկավոր և հայի համար այդ տունը միայն մի հասցե ունի` հայրենիք:

► Մարդը փնտրում է այն, ինչը չունի:

► Հայրենիքը հենց այն է, որ չի տեղավորվում աշխարհի ամենամեծ քարտեզի վրա, բայց մարդու բռնցքաչափ սրտում տեղավորվում է:

► Հայրենիքը մեր մեկն է, մեկն է` ինչպես նաև մայրը: Մորը մարդիկ չեն սիրում նրա համար, որ նա գեղեցիկ է, հարուստ, որ նա լավ շորեր ունի, սիրում են, որովհետև նա մայր է: Մենք պետք է կրկնակի սիրենք մեր մորը` Հայաստանը, որովհետև նա և՛ մեր մայրն է, և՛ գեղեցիկ է, և՛ հզոր, և՛ լավ շորեր ունի, և՛ պայծառ հեռանկարներ:

Վավերագրական արձակ

► Ինչ լավ կլինեին, որ աշխարհի բոլոր ճամփեքն ուղիղ լինեին:

► Իսկական մարդու կենսագրությունը կիսատ շենքի նման է. չի ավարտվում երբեք, և անգամ մահը անկարող է այդ շենքը դագաղ դարձնելու: Դու նայում ես այդ կիսատ շենքին, և սիրտդ ժպտում է կյանքի  գույներով.  կյանքի, որ վերջ չունի և չունի տանիք:

► Նրանց հայացքները հանդիպեցին: Որքան տևեց այդ պահը, ո՞վ գիտե: Այդպիսի պահերի քայլը ժամացույցով չես որոշի: Նայեցին իրար աչքերի մեջ ու թվաց դրանից մի լույս ծորաց նրանց սրտերը, ու կյանքը թեթևացավ, վիշտը գունատվեց: Այդպես լինում է փոթորկի ժամանակ. ծովի վրա տարուբերվում է մակույկը, իսկ մակույկում երկուսն են: Նրանք մաքառում են տարերքի դեմ, ու նրանց հոգում թրթռում, րոպե առ րոպե մարմրում է հույսի բոցը: Բայց ահա նրանց հայացքները հանդիպում են. մի պահ նրանց ոտքերի տակ կարծես սողում է ծովը` ողորմելի ու զինաթափ: Նրանց հայացքները հանդիպեցին, ու հանկարծ բժիշկը վեր կացավ տեղից ու գրկեց կնոջ գլուխը և ամուր, շատ ամուր սեղմեց կրծքին...

► Հիմա ամենալավ շքանշանը գլուխն է մարդու ուսերին:

► Մի՞թե մարդը դադարում է մարդ լինելուց, երբ մեռել է, երբ ընկել է կռվի դաշտում: Մի՞թե դրանից հետո նրան կրկնակի չպետք է հարգել:

► Մարդիկ ծառեր չեն: Ծառերն են, որ տարիներով կարող են ապրել կողք կողքի , ճյուղերով ու արմատներով նույնիսկ քսվել իրար, բայց մնալ օտար ու առանձին: Մարդը պիտի կարողանա հիշել, և պիտի կարողանա մոռանալ: Մարդիկ ծառեր չեն և պարտադիր չէ, որ նրանք կողք-կողքի լինեն` իրար հիշելու կամ մոռանալու համար:

► Հիշելու կարողությունը մարդուն տրված է նաև մոռանալու համար:

► Կյանքում այնքան «ինչու»-ներ կան, որ եթե կողք-կողքի շարես, ավելի շատ կլինեն, քան աշխարհի բոլոր պատասխանները: Պարզապես հարկավոր չէ դրանք կողք-կողքի շարել...հարկավոր չէ...

Գրական խորհրդածություններ

► Լեգենդը պատմում է, որ մի զորավար, որ պաշարել էր քաղաքը ու հաղթել, գերեզմանատուն մտնելով զարմանում է. շիրմաքարերին գրված են հանգուցյալների անունները, բայց նրանց մեծ մասը, ըստ փորագրվածի, ապրել է ընդամենը հինգ-վեց օր: Ծեր գերեզմանապահը բացատրում է, որ երբ մարդը մեռնում է, քաղաքի իմաստուն խերերը հավաքվում-քննում են այդ մարդու ապրած կյանքը: «Քաջությունը, խելքը, հարստությունը, որևէ արժեք չունեն,- ասում է գերեզմանապահը,- եթե դրանք մարդկանց չեն ծառայել: Այն օրերը, որ մարդ միայն իր համար է ապրել, ոչ մի արժեք չունեն, հաշվվում են միայն այն օրերը, որ ծախսվել են բարի գործերի համար, իսկապես միայն նա է ապրում , ով ապրում է ուրիշների համար»: Եվ գերեզմանապահը ցույց է տալիս մի շիրիմ. «Այստեղ թաղված է մի իմաստուն,- ասում է նա,- այդ իմաստունը բանաստեղծ էր, երգիչ. և նրա բառերը, և երգը մխիթարում էին քաջերի ոգին, սարսափ էին տարածում բռնակալների վրա: Նա մեր մարգարեն էր, որ մեզ մղում էր արդար կյանքի: Եվ քաղաքի իմաստուն ծերերը նրա կյանքի բոլոր օրերը, անխտիր բոլոր օրերը` ապրած համարեցին, համարեցին, որ ոչ մի օր իզուր չի ծախսել»...

► Բարդ ու հակասական է ազգային կոլորիտի, բնավորության, հոգեբանության հասկացողությունը, ծայրահեղականություններ կան նույնիսկ պետականության պայմաններում, քաղաքակրթության բնական էտապներին անցած ժողովուրդների պատկերացումների մեջ:

► Մարդ չպիտի մտածի աշխարհից բան տանելու մասին, այլ աշխարհում բան թողնելու մասին: Մնացածը ունայնություն է:

Հ.Գ. Եթե դուք ունեք մեջբերումներ` դուրս բերված այս գրքից, ապա կարող եք ուղարկել մեզ հետադարձ կապով: